Vol. 3 No. 7 (2025), Articles
Vol. 3 No. 7 (2025)

VITAMINLARNING KIMYOVIY TUZILISHI VA DORIVOR SHAKLLARGA O‘TISH JARAYONIDA ULARNING BARQARORLIGI BILAN BOG‘LIQ MUAMMOLAR

Articles
Published 2025-12-05
Abdullayev Akram Axmadjonovich
Samarqand davlat tibbiyot universiteti Samarqand, O‘zbekiston
Tashmuhammatova Aziza G‘ayrat qizi
Samarqand davlat tibbiyot universiteti Samarqand, O‘zbekiston
PDF

Keywords

vitaminlar kimyosi, kimyoviy tuzilish, barqarorlik, degradatsiya, oksidlanish, gidroliz, fotolabillik, izomerizatsiya, antioksidantlar, mikrokapsulatsiya, dori shakllari texnologiyasi, farmatsevtik barqarorlik, biofoydalanish, formulalash, fizik-kimyoviy xususiyatlar

Abstract

Vitaminlarning kimyoviy tuzilishi, ularning farmakokinetik xususiyatlari va dorivor shakllarga o‘tish jarayonida barqarorligining saqlanishi zamonaviy farmatsevtik texnologiyalar uchun muhim ilmiy-amaliy ahamiyatga ega. Vitamin molekulalari tarkibidagi funksional guruhlar, ularning izomerik holati, stereokimyosi va oksidlanishga moyilligidan kelib chiqib, ishlab chiqarish, saqlash va dori vositalarini tayyorlash bosqichlarida turli degradatsiya reaksiyalariga uchrashi mumkin. Ayniqsa, suvda eruvchan vitaminlarning fotolabilik, gidroliz, oksidlanish va polimerlashuv jarayonlariga sezgirligi preparatning terapevtik samaradorligini pasaytiruvchi asosiy omillardan biridir. Yog‘da eruvchan vitaminlar esa lipofil strukturaning oksigen bilan kontaktda autooksidlanishi, issiqlik va yorug‘lik ta’sirida izomerizatsiyaga uchrashi bilan farqlanadi. Shunday sharoitda ularning kimyoviy yaxlitligini saqlash maqsadida antioksidantlar qo‘shilishi, mikrokapsulatsiya, kompleks hosil qiluvchi moddalar bilan birikmalar tayyorlash, polimer asosli himoya qobig‘idan foydalanish kabi innovatsion texnologiyalar muhim o‘rin tutadi.

Mazkur maqolada vitaminlarning kimyoviy strukturasi bilan bog‘liq barqarorlik muammolari, ularning dorivor shaklga o‘tish jarayonida yuzaga keladigan fizik-kimyoviy o‘zgarishlar, farmatsevtik texnologiyada qo‘llaniladigan himoyalovchi mexanizmlar, shuningdek, formulalash jarayonida termodinamik va kinetik omillarning roli keng ilmiy tahlil qilinadi. Shu asosda, dori shaklining optimal kompozitsiyasini yaratish, biofoydalanishni oshirish hamda preparatning saqlash davomida turg‘unligini ta’minlashga qaratilgan amaliy yechimlar taklif etiladi. Tadqiqot natijalari vitaminlar barqarorligini saqlashda texnologik yondashuvlarning ilmiy asoslanganligini ko‘rsatib, dori shakllarining sifatini oshirishga qaratilgan innovatsion imkoniyatlarni namoyon etadi.

PDF

References

1. Abdullayev, A., & Karimova, N. Vitaminlar va ularning farmatsevtik barqarorligi. Toshkent: Fan va Texnologiya, 2018. – 1–142-betlar.

2. Mirzaev, S. Farmatsevtik kimyo asoslari. Samarqand: Samarqand Davlat Universiteti Nashriyoti, 2020. – 45–113-betlar.

3. Sokolov, V. P. Pharmaceutical Chemistry of Vitamins. Moscow: Medicine, 2015. – 12–98 pp.

4. O‘rmonov, T., & Ismoilova, L. Vitaminlar kimyoviy turg‘unligi va dori shakllariga o‘tish. Toshkent: O‘zbekiston Farmatsevtika Instituti, 2019. – 25–87-betlar.

5. Gaw, A., & Smith, B. Stability of Vitamins in Pharmaceutical Preparations. London: Springer, 2016. – 34–120 pp.

6. Brown, M. Modern Pharmaceutical Technology for Bioactive Compounds. New York: Wiley, 2017. – 78–155 pp.

7. Rahimov, J. Vitaminlar va farmatsevtik inkapsulyatsiya texnologiyalari. Toshkent: Akademiya, 2021. – 55–132-betlar.

8. Lunin, P. Chemical and Physical Properties of Vitamins. Berlin: De Gruyter, 2014. – 22–89 pp.

9. Tursunova, D. Farmakologik faol moddalarni stabilizatsiya qilish usullari. Buxoro: Buxoro Davlat Universiteti Nashriyoti, 2020. – 10–67-betlar.

10. Anderson, R. Pharmaceutical Formulation and Stability of Vitamins. Boston: Academic Press, 2018. – 15–102 pp.

11. Karimov, H., & Niyozova, S. Vitaminlar va ularning biofoydalanish strategiyalari. Toshkent: Fan, 2017. – 40–98-betlar.

12. Thompson, D. Advances in Pharmaceutical Chemistry: Vitamins and Antioxidants. Chicago: CRC Press, 2019. – 50–118 pp.