Vol. 2 No. 9 (2025), Articles
Vol. 2 No. 9 (2025)

RAQAMLI AUTIZMNING KELIB CHIQISH SABABLARI VA INSONNING RUHIY VA JISMONIY SOG'LIGIGA TA'SIRI

Articles
Published 2025-05-19
Sagdullayeva Shohsanam Doniyor qizi
Toshkent xalqaro moliyaviy boshqaruv va texnologiyalar universiteti psixologiya yo’nalishi 2-kurs talabasi
PDF

Keywords

kalit so‘zlar : raqamli autizm, ekranga bogʻliqlik, bolalar psixologiyasi, ijtimoiy rivojlanish, gormonal muvozanat, melatonin, kortizol, dopamin, uyqu buzilishi, stress, raqamli texnologiyalar, psixologik salomatlik, jismoniy sog‘liq.

Abstract

Mazkur maqolada zamonaviy jamiyatda keng tarqalib borayotgan psixologik holat — raqamli autizm muammosi keng yoritilgan. Unda raqamli autizmning kelib chiqish sabablari, ya’ni bolalar va o‘smirlarning erta yoshdan smartfon, planshet va boshqa ekranli qurilmalarga haddan ortiq bog‘lanishi natijasida yuzaga keladigan ruhiy va jismoniy salbiy oqibatlar tahlil qilingan. Maqolada raqamli autizm klassik autizm spektri buzilishidan farqli ravishda tashqi omillar ta’sirida shakllanishi, ayniqsa ota-onalarning noto‘g‘ri texnologik yondashuvi, kontentning haddan ortiq stimullovchi bo‘lishi, shuningdek, ekran qarshisida uzoq vaqt o‘tkazish natijasida yuzaga keladigan ijtimoiy va emotsional rivojlanishdagi orqada qolish holatlari ilmiy asoslar bilan yoritilgan. Bundan tashqari, raqamli autizmning melatonin, kortizol va dopamin kabi gormonlarga ta’siri, uyqu buzilishlari, stress, emotsional beqarorlik va diqqat tarqoqligiga olib kelishi ham keng muhokama qilingan. Yakunda esa muammoning oldini olish bo‘yicha amaliy tavsiyalar berilgan.

PDF

References

1. Christakis, D. A. (2016). Interactive media use at younger than the age of 2 years

2. Twenge, J. M., & Campbell, W. K. (2018). Associations between screen time and lower psychological well-being among children and adolescents: Evidence from a population-based study. Preventive Medicine Reports, 12, 271–283.

3. Sigman, A. (2012). Time for a view on screen time. Archives of Disease in Childhood.

4. Domingues-Montanari, S. (2017). Clinical and psychological effects of excessive screen time on children.

5. Tamana, S. K., Ezeugwu, V., Chikuma, J., Lefebvre, D. L., Azad, M. B., Moraes, T. J., ... & Mandhane, P. J. (2019). Screen-time is associated with inattention problems in preschoolers: Results from the CHILD birth cohort study.

6. Przybylski, A. K., & Weinstein, N. (2017). A large-scale test of the Goldilocks hypothesis: Quantifying the relations between digital-screen use and the mental well-being of adolescents. Psychological Science.

7. Strasburger, V. C., Hogan, M. J., & Mulligan, D. A. (2013). Children, adolescents, and the media.

8. Axadjon o‘g‘li, A. A., & Tursunboy o‘g‘li, N. J. (2023). SANOATNING YAIMGA TA’SIRINI BAHOLASH. QO ‘QON UNIVERSITETI XABARNOMASI, 290-293.

9. Axadjon o‘g‘li, A. A. (2023). RAQAMLI IQTISODIYOTNING RIVOJLANISHDAGI O ‘RNI. QO ‘QON UNIVERSITETI XABARNOMASI, 271-273.

10. Axadjon o‘g‘li, A. A. (2023). ZAMONAVIY AXBOROT-KOMMUNIKATSIYA TEXNOLOGIYALARINING MUAMMOLARI VA YECHIMLARI. QO ‘QON UNIVERSITETI XABARNOMASI, 333-338.

11. Azamjon o’g’li, U. A., & Axadjon o‘g‘li, A. A. (2023). Sun'iy intellekt va raqamli iqtisodiyot rivojlanishi. Qo ‘qon universiteti xabarnomasi, 1, 73-75.

12. Tursunboy o‘g‘li, N. J., & Axadjon o‘g‘li, A. A. (2023). O ‘zbekistonning jahon savdo tashkilotiga a’zo bo ‘lish uchun uzoq yo ‘li va xitoy tajribasi. Qo ‘qon universiteti xabarnomasi, 1, 43-47.

13. Ahrorjon, A., & Gafurov, X. (2023). IQTISODIY SIYOSATNING RIVOJLANISHIDA FISKAL VA PUL-KREDIT SIYOSATI. Qo ‘qon universiteti xabarnomasi, 310-313.

14. Otto, M., & Thornton, J. (2023). CHATGPTNING IQTISODIYOTGA TA’SIRI: SUN’IY INTELLEKTNING KASBIY MEHNAT BOZORIGA TA’SIRI. QO ‘QON UNIVERSITETI XABARNOMASI, 7, 65-71.

15. Akhrorjon, A., & Oybek, A. (2023). ISLAMIC FINANCE PROBLEMS AND SOLUTIONS: Study guide. AMAZON PUBLICATION ISBN-13: 9798863282282, 1, 200.

16. Akhmadjonov, O. X. (2023). ISLOMIY MOLIYA BARQARORLIK OMILLARI: EKONOMETRIK TAHLILLAR VA DALILLAR. Educational Research in Universal Sciences, 2(9), 74-94.

17. Axrorjon, A., & Maxliyoxon, O. (2024). TA’LIM SIFATI OSHISHIDA JSTNING O ‘RNI. YANGI O ‘ZBEKISTONDA IJTIMOIY-INNOVATSION TADQIQOTLAR, 2(1), 113-118.

18. Акабирходжаева, Д. Р., & Абдуллаев, А. А. (2024). ВЛИЯНИЕ СОВРЕМЕННЫХ ТЕХНОЛОГИЧЕСКИХ ИННОВАЦИЙ НА РАЗВИТИЕ МИРОВОГО ФИНАНСОВОГО РЫНКА. Экономика и социум, (11-1 (126)), 729-739.

19. Akabirxodjayeva, D., & Abdullayev, A. (2024). TEXNOLOGIK INNOVATSIYALARNING JAHON MOLIYA BOZORINING RIVOJLANISHIGA TA’SIRI. QO ‘QON UNIVERSITETI XABARNOMASI, 13, 89-96.

20. Akhrorjon, A., & Oybek, A. (2023). SUN'IY INTELLEKT (AI) VA ISLOM MOLIYASI. Qo ‘qon universiteti xabarnomasi, 188-190.

21. Keldiboyeva, Z. M. Q., & Abdullaev, A. A. O. G. L. (2022). Inklyuziv ta’limga bo’lgan ehtiyojlar va sabablar, inklyuziv ta’limga jalb qilish. Science and Education, 3(11), 704-711.

22. Oybek, A., Abdullaev, A., Mavlonbekov, X., & Sharifjonov, Z. (2023). ISLOM MOLIYASIDA MUSHORAKA SHARTNOMASI. Umumjahon fanlari bo ‘yicha ta'lim tadqiqotlari, 2(1), 593-599.

23. Turanboyev, B., Abdupattayev, A., & Abdullaev, A. (2023). INFLYATSIYANING QIMMATLI QOG'OZLAR DAROMADIGA TA'SIRI. Yosh tadqiqot Jurnali, 2(2), 88-100.

24. Akhmadjonov, O. X. (2023). ISLOM BANK TIZIMI UCHUN SHARTNOMA HUQUQI VA ASOSIY TAMOYILLARI. Educational Research in Universal Sciences, 2(5), 600-613.

25. Abdullaev, A. (2022). BOBUR VA BOBURIYLAR SULOLASINING JAHON SIVILIZATSIYASINING YANGILANISHIGA QO ‘SHGAN HISSASI. NEW RESEARCH ON THE WORKS OF ALISHER NAVOI AND ZAHIRUDDIN MUHAMMAD BABUR, 1.

26. Xusanovich, A. O. (2023). MALAYZIYADA ISLOMIY MOLIYA, TOʻGʻRIDAN-TOʻGʻRI XORIJIY INVESTITSIYALAR VA IQTISODIY RIVOJLANISH OʻRTASIDAGI MUNOSABATLARNING EKONOMETRIK TAHLILI ASOSIDA OʻZBEKISTON UCHUN TAVSIYALAR. QO ‘QON UNIVERSITETI XABARNOMASI, 7, 60-64.

27. Mulaydinov, F. (2024). Application, place and future of digital technologies in the educational system. Nordik ilmiy-amaliy elektron jurnali.

28. Jumanova, S. (2024). Analysis of PISA test results in Uzbekistan and prospects of preparing primary education students for PISA test. Nordik ilmiy-amaliy elektron jurnali.

29. Ikromjonovna, J. S., & Axadjon o‘g‘li, A. A. (2023). O ‘ZBEKISTONDA PISA TESTI NATIJALARI VA BOSHLANG ‘ICH TA’LIM O ‘QUVCHILARINI BU TESTGA TAYYORLASH ISTIQBOLLARI. QO ‘QON UNIVERSITETI XABARNOMASI, 9, 159-162.

30. Turanboyev, B., & Abdullayev, A. (2023). DAVLAT, KORXONA VA TASHKILOTLAR BYUDJETINI TO ‘G ‘RI TAQSIMLASH TENDENSIYALARI. Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences, 3(4), 304-309.

31. Akhrorjon, A., & Maxliyoxon, O. (2024). IMPACT, RESULTS AND CONSEQUENCES OF WTO ACCESSION ON THE EDUCATION SYSTEM. International Multidisciplinary Journal of Universal Scientific Prospectives, 2(1), 6-15.

32. Abdullaev, A., & Odilova, M. (2024). The Role of WTO in İmproving the Quality of Education. Yosh Tadqiqotchi Jurnali, 3(1), 140-148.