Abstract
Temir tanqisligi anemiyasi (TTA) — bu dunyoda eng keng tarqalgan gematologik kasallik bo‘lib, turli yosh guruhlarida o‘ziga xos klinik kechish va etiopatogenez bilan namoyon bo‘ladi. Bolalar, o‘smirlar, homilador ayollar va kattalarda temir yetishmovchiligining sabablari, simptomlari va asoratlari farqlidir. Masalan, bolalarda TTA ko‘pincha oziqlanish yetishmovchiligi, temir so‘rilishining buzilishi va tez o‘sish davrlariga bog‘liq bo‘lsa, o‘smirlikda esa og‘ir menstruatsiyalar va ozuqaviy kamchiliklar muhim rol o‘ynaydi. Kattalarda esa surunkali kasalliklar, qonni yo‘qotish holatlari va gastrointestinal trakt muammolari asosiy etiologik omillar hisoblanadi. TTA klinik ko‘rinishlari yoshga qarab farqlanib, uning asoratlari ham bemorning yoshiga mos ravishda shakllanadi. Davolash strategiyalari yoshga moslashtirilgan bo‘lib, temir qo‘shimchalari dozalari, dori vositalari tanlovi va davolash davomiyligi farq qiladi. Bolalar uchun og‘irligi va yoshiga mos dozalar belgilansa, kattalarda surunkali kasalliklar fonida davolash strategiyalari yanada murakkablashadi. Bundan tashqari, profilaktika va ta’lim ishlariga alohida e’tibor qaratish, bemorlarni sog‘lom ovqatlanish va temirga boy mahsulotlarni iste’mol qilishga o‘rgatish samarali natijalarga olib keladi. TTA ning yoshga bog‘liq klinik ko‘rinishlari va davolash usullarini chuqur o‘rganish orqali, kasallikni vaqtida aniqlash va samarali boshqarish imkoniyatlari oshadi, shuningdek, sog‘lom avlod tarbiyalashga xizmat qiladi. Ushbu maqolada temir tanqisligi anemiyasining yoshga bog‘liq klinik kechishi, diagnostikasi, individual davolash yondashuvlari va profilaktika choralari batafsil ko‘rib chiqiladi.
References
1. WHO. Iron Deficiency Anaemia: Assessment, Prevention and Control. A guide for programme managers. Geneva: World Health Organization; 2001. p. 15-45.
2. Pasricha SR, Drakesmith H, Black J, Hipgrave D, Biggs BA. Control of iron deficiency anemia in low- and middle-income countries. Blood. 2013;121(14):2607-2617.
3. Kassebaum NJ, Jasrasaria R, Naghavi M, et al. A systematic analysis of global anemia burden from 1990 to 2010. Blood. 2014;123(5):615-624.
4. Lozoff B, Beard J, Connor J, Felt B, Georgieff M, Schallert T. Long-lasting neural and behavioral effects of iron deficiency in infancy. Nutr Rev. 2006;64(5 Pt 2):S34-S43.
5. O‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni Saqlash Vazirligi. Bolalar sog‘lig‘i va parvarishi. Toshkent: O‘zbekiston; 2019. p. 112-130.
6. Mirzaev S., Akbarov A. Pediatriya va yosh bolalar anemiyalari. Toshkent: Tibbiyot nashriyoti; 2017. p. 45-78.
7. Abdullaev T., Islomova N. Temir tanqisligi va uning davolash usullari. Tibbiyot ilmiy jurnali. 2020;4(2):58-63.
8. Gulomov A., Qodirov B. O‘zbekiston bolalarida temir tanqisligi anemiyasining epidemiologiyasi. Pediatriya va sog‘liqni saqlash. 2021;7(1):23-30.
9. Hoffbrand AV, Moss PAH. Essential Haematology. 7th ed. Wiley-Blackwell; 2016. p. 100-140.
10. Cappellini MD, Musallam KM, Taher AT. Iron deficiency anemia revisited. Hematology. 2015;20(5):323-330.
11. Cook JD. Iron deficiency: prevalence and consequences. Food Nutr Bull. 2003;24(4 Suppl):S99-S103.
12. Kwiatkowski JL. Anemia in the elderly. Hematology Am Soc Hematol Educ Program. 2016;2016(1):144-150.
13. Pasricha SR, Tye-Din JA. Iron deficiency anemia: a comprehensive review. Am J Med. 2021;134(5):528-538.
14. Gasparyan AY, Ayvazyan L, Mikhailidis DP, Kitas GD. The role of iron in health and disease. Rheumatol Int. 2011;31(8):1085-1096.
15. Suárez-Orozco C, Suárez-Orozco MM. Human Development Across the Life Span. 2nd ed. Routledge; 2018. p. 215-240.
16. WHO. Guideline: Daily iron supplementation in infants and children. Geneva: World Health Organization; 2016. p. 10-37.
17. Zhang Y, Xiong S, Feng J. Management of iron deficiency anemia in elderly patients. J Geriatr Hematol. 2019;5(2):59-66.