Abstract
Ushbu maqolada sun’iy intellekt (SI) tizimlarining inson huquqlariga ta’siri va algoritmik qarorlar orqali yuzaga kelayotgan adolatsizlik muammolari tahlil qilinadi. SI keng ko‘lamda hayotning turli sohalariga kirib kelar ekan, uning asosida ishlovchi algoritmlar jamiyatdagi mavjud stereotiplar, kamsitishlar va nohaqliklarni kuchaytirishi mumkin. Maqolada algoritmik tarafkashlik (bias), shaffoflik, inson sha’ni va erkinligiga tahdidlar, shuningdek, algoritmik qarorlarni tartibga solish zarurati haqida fikr yuritiladi. Muallif SI tizimlarini inson huquqlariga moslashtirish, adolat, shaffoflik va axloqiy mas’uliyatni ta’minlash yo‘llarini ham ko‘rsatib o‘tadi.
References
1. Eubanks, V. (2018). Automating Inequality: How High-Tech Tools Profile, Police, and Punish the Poor. St. Martin's Press.
2. O’Neil, C. (2016). Weapons of Math Destruction: How Big Data Increases Inequality and Threatens Democracy. Crown Publishing Group.
3. European Commission (2023). Proposal for a Regulation on Artificial Intelligence (AI Act). Brussels.
4. United Nations Human Rights Council (2021). The Right to Privacy in the Digital Age. A/HRC/48/31.
5. Binns, R. (2018). Algorithmic accountability and public reason. Philosophy & Technology, 31(4), 543–556.
6. Mittelstadt, B. D., et al. (2016). The ethics of algorithms: Mapping the debate. Big Data & Society, 3(2).
7. Jobin, A., Ienca, M., & Vayena, E. (2019). The global landscape of AI ethics guidelines. Nature Machine Intelligence, 1(9), 389–399.
8. O‘zbekiston Respublikasi “Raqamli O‘zbekiston – 2030” strategiyasi. (2020). Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi.
9. G‘ulomova, D. (2024). Sun’iy intellekt va huquqiy mas’uliyat: O‘zbekiston tajribasi. Yuridik fanlar jurnali, 1(3), 47–53.
10. Berkman Klein Center. (2022). Principles for Ethical AI. Harvard University.