Vol. 2 No. 1 (2025), Articles
Vol. 2 No. 1 (2025)

KOMPYUTER TARMOQLARIDA SHIFRLASH VA AUTENTIFIKATSIYA USULLARI

Articles
Published 2025-06-03
Jo’rabekova Xumora Muzaffar qizi
Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti talabasi
PDF

Keywords

shifrlash, autentifikatsiya, kompyuter tarmoqlari, axborot xavfsizligi, simmetrik shifrlash, assimetrik shifrlash, gibrid shifrlash, AES, RSA, parol autentifikatsiyasi, ikki bosqichli autentifikatsiya, biometrik autentifikatsiya, raqamli sertifikat, PKI, xesh funksiyalar, SHA-256, MAC, raqamli imzo, foydalanuvchi identifikatsiyasi, tarmoq xavfsizligi, PGP, HTTPS, OWASP, NIST

Abstract

Ushbu tezisda kompyuter tarmoqlarida axborot xavfsizligini ta'minlashda qo‘llaniladigan asosiy texnologiyalar — shifrlash (kriptografiya) va autentifikatsiya usullari haqida batafsil ma'lumot beriladi. Shifrlash ma’lumotlarni uchinchi shaxslardan himoya qilish uchun kodlashni, autentifikatsiya esa foydalanuvchi yoki qurilmaning haqiqiyligini aniqlashni nazarda tutadi. Taqdimotda simmetrik, assimetrik va gibrid shifrlash usullari, shuningdek, parol asosidagi, ikki bosqichli va biometrik autentifikatsiya turlari tushuntirilgan. Xesh funksiyalar, MAC va raqamli imzolar kabi qo‘shimcha xavfsizlik mexanizmlari ham ko‘rib chiqilgan. Amaliyotda bu texnologiyalar bank, davlat idoralari, internet xizmatlari va tibbiyot tizimlarida keng qo‘llaniladi. Taqdimot oxirida ushbu texnologiyalarning zamonaviy axborot xavfsizligidagi ahamiyati ta'kidlanadi.

PDF

References

1. S.K.Ganiyev, M.M.Karimov, K.A.Tashev, “Axborot xavfsizligi” - Nashriyot: Fan va texnologiya, Nashr yili: 2017

2. Yusupov T.A., Karimov R.A. Axborot texnologiyalari va axborot xavfsizligi asoslari. – Toshkent: Iqtisodiyot, 2020.

3. Ubaydullayev A.N. Kompyuter tarmoqlari va ularning xavfsizligi. – Toshkent: TDYU nashriyoti, 2019.

4. Ibragimov Sh.T. Axborot xavfsizligi: nazariyasi va amaliyoti. – Toshkent: Innovatsiya, 2022.

5. Xasanov O.K. Kriptografiya asoslari. – Toshkent: Fan va texnologiya, 2021.

6. Maxmudov A.B. Kompyuter xavfsizligi va ma'lumotlarni himoyalash. – Samarqand: SamDCHTI, 2020.