Abstract
Mazkur maqolada stress holatining inson immun tizimiga ko‘rsatadigan ta’siri, ularning o‘zaro bog‘liqligi va klinik kuzatuvlar natijalari asosida tahlil qilingan. Stress organizmning fiziologik va psixologik muvozanatini buzuvchi omil bo‘lib, u gipotalamo-gipofizar-buyrak usti o‘qi (HPA o‘qi) orqali immun javobni susaytiradi yoki o‘zgartiradi. Tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, uzoq davom etuvchi stress limfotsitlar, T-hujayralar va NK-hujayralar faolligini pasaytirib, yallig‘lanish mediatorlarining disbalansiga olib keladi. Shu orqali organizm infeksion va autoimmun kasalliklarga nisbatan zaiflashadi. Klinik kuzatuvlarga ko‘ra, stress bilan bog‘liq immun o‘zgarishlar depressiya, yurak-qon tomir kasalliklari, hatto onkologik jarayonlarning rivojlanishida ham muhim rol o‘ynaydi. Maqolada stressni kamaytiruvchi psixologik, farmakologik va fizioterapevtik yondashuvlarning immun funksiyalarni tiklashdagi o‘rni ham yoritilgan.
References
1. Glaser R., Kiecolt-Glaser J.K. Stress-induced immune dysfunction: Implications for health. Nature Reviews Immunology, 2005.
2. Segerstrom S.C., Miller G.E. Psychological stress and the human immune system: Meta-analytic study of 30 years of inquiry. Psychological Bulletin, 2004.
3. Dhabhar F.S. Effects of stress on immune function: The good, the bad, and the beautiful. Immunologic Research, 2014.
4. Padgett D.A., Glaser R. How stress influences the immune response. Trends in Immunology, 2003.
5. Chrousos G.P. Stress and disorders of the stress system. Nature Reviews Endocrinology, 2009.
6. Slavich G.M., Irwin M.R. From stress to inflammation and major depressive disorder: A social signal transduction theory of depression. Psychological Bulletin, 2014.
7. O‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni saqlash vazirligi. Stress va immun tizimi o‘rtasidagi o‘zaro bog‘liqlik bo‘yicha klinik tavsiyalar, Toshkent, 2022.
8. Boymuratov F.T. Psixonevroimmunologiya asoslari, Toshkent: Alfraganus Universiteti nashriyoti, 2023.
9. Antoni M.H., Lutgendorf S.K. Psychoneuroimmunology: Stress and immunity in health and disease. Oxford University Press, 2018.
10. American Psychological Association. Managing stress for a healthy immune system. Washington D.C., 2021.