Vol. 1 No. 1 (2024), Articles
Vol. 1 No. 1 (2024)

GRAMMATIKALAR TURLARI: KONTEKST-ERKIN VA REGULYAR GRAMMATIKA.

Articles
Published 2024-12-16
Onarqulov Maqsadjon Karimberdiyevich
Farg‘ona Davlat Universiteti amaliy matematika va informatika kafedrasi dotsenti Gmail: maxmaqsad@gmail.com
Yusupov Mirsaid Abdulaziz o‘g‘li
Farg ‘ona davlat unversiteti amaliy matematika va informatika Kafedrasi o‘qituvchisi Gmail: mirsaidbeky@gmail.com
Habibjonov Behruz Bahodur zoda
Fargʻona davlat universiteti 3-bosqich talabasi Gmail: habibjonovbehruz0@gmail.com
PDF

Keywords

kontekst-erkin grammatika, regulyar grammatika, formal grammatika, til tuzilishi, avtomatik tahlil, tilda ishlatish, tilshunoslik, sun'iy intellekt, sintaksis, grammatik qoidalar, til tizimlari, kompyuter fanlari.

Abstract

Grammatikalar – bu tilning tuzilishini tartibga soluvchi qoidalar to‘plamidir. Tillarni o‘rganish va tushunishda grammatikalar muhim rol o‘ynaydi, chunki ular so‘zlarning tuzilishini, ulardan qanday qilib to‘g‘ri va mantiqiy jumlalar qurilishi mumkinligini belgilaydi. Grammatika sohasida eng muhim tushunchalardan biri — kontekst-erkin va regulyar grammatika hisoblanadi.Kontekst-erkin grammatika (CFG) va regulyar grammatika (RG) formal grammatikalar turkumiga kiradi, lekin ularning ishlash printsiplari va cheklovlari farqlidir. Kontekst-erkin grammatika har qanday tilning tuzilishini tavsiflash uchun ishlatiladigan eng umumiy grammatikalardan biridir va u mantiqiy tuzilmalarni (jumlalar va iboralar) ishlab chiqishda keng qo‘llaniladi. Bu grammatikalarda har bir qoidada faqat bir o‘zgarmas ma'no mavjud bo‘lib, u so‘zlar orasidagi tartibni belgilaydi va ular orasidagi bog‘lanishni o‘zgartirish imkoniyatini beradi. Regulyar grammatika esa ko‘proq cheklangan va sodda bo‘lib, u avtomatik tahlil qilish va tilni tasvirlash uchun ishlatiladi. Bu grammatikalarda so‘zlarning tarkibini tasvirlaydigan soddalashtirilgan qoidalar mavjud bo‘lib, ular bir vaqtning o‘zida ko‘plab imkoniyatlarni taqdim etmaydi.

PDF

References

1.Chomsky, N. (1956). Three models for the description of language. IRE Transactions on Information Theory, 2(3), 113-124.

2.Hopcroft, J. E., & Ullman, J. D. (1979). Introduction to Automata Theory, Languages, and Computation. Addison-Wesley.

3.Aho, A. V., & Ullman, J. D. (1971). The Theory of Parsing, Translation, and Compiling, Volume 1: Parsing. Prentice-Hall.

4.Jurafsky, D., & Martin, J. H. (2021). Speech and Language Processing (3rd ed.). Pearson.

5.Eshghi, A., & Healey, P. G. (2007). A comparison of context-free grammars and regular expressions for natural language processing. Journal of Computational Linguistics and Chinese Language Processing, 12(1), 57-72.

6.Sipser, M. (2012). Introduction to the Theory of Computation (3rd ed.). Cengage Learning.

7.Cook, D., & McAllester, D. (2009). Formal Models of Computation. Cambridge University Press.

8.Harel, D. (1987). Statecharts: A Visual Formalism for Complex Systems. Science of Computer Programming, 8(3), 231-274.

9.Cormen, T. H., Leiserson, C. E., Rivest, R. L., & Stein, C. (2009). Introduction to Algorithms (3rd ed.). MIT Press.

10.Downey, D., & Fellows, M. (1999). Parameterized Complexity. Springer-Verlag.

11. Расулова, М. Т., Ганижонов, П. Х., & Хомидчонова, Ш. Х. (2024). Стресс и его влияние на состояние слизистой оболочки пищеварительного тракта: морфологические и функциональные изменения (обзор литературы). Consilium Medicum, 26(5), 286-291.

12. Odilov, X. A. (2024). NEFROLITIAZ VA SIYDIK YO ‘LLARI INFEKSIYASINI DAVOLASHDA VA METAFILAKTIKASIDA KANEFRON H PREPARATINI QO ‘LLASH SAMARADORLIGINI BAHOLASH. Экономика и социум, (6-1 (121)), 522-529.

13. Odilov, X. A., & Kh, K. S. (2023). INDICATORS OF CENTRAL HEMODYNAMICS, VENTILATION, OXIMETRY AND BLOOD FILLING OF THE BRAIN DURING INDUCTION OF ANESTHESIA WITH SEVOFLURANE IN CHILDREN. Экономика и социум, (6-2 (109)), 313-319.

14. Одилов, Х. А. (2023). Экспериментальное обоснование механизма влияния основных факторов, вызывающих мочекаменную болезнь, на морфофункциональное состояние мочевыводящих путей. Экономика и социум, (12 (115)-2), 935-943.

15. Odilov, X. A., Mirzajonova, S. A., & Rustamov, A. (2023). ATEROSKLEROZ TIBBIYOTDAGI DOLZARB MUAMMO VA UNGA AMALIY TAVSIYALAR. Engineering problems and innovations.