Vol. 1 No. 8 (2025), Articles
Vol. 1 No. 8 (2025)

MARKAZIY OSIYO ME’MORIY OBIDALARIDA SEYSMOHIMOYA USULLARINING SAMARADORLIGI VA ULARNI RIVOJLANTIRISH

Articles
Published 2025-09-05
Lola Usmanxodjaeva Asadovna
Toshkent Arxitektura va Qurilish Universiteti katta o'qituvchisi (PhD)
Boboxonov Nodir
Toshkent Arxitektura va Qurilish Universiteti
PDF
DOI

Keywords

Markaziy Osiyo, me’moriy obidalar, seysmohimoya, zilzila xavfi, restavratsiya, konservatsiya, seysmik izolyatsiya, kompozit materiallar, mikroin’yeksiya, madaniy meros.

Abstract

Ushbu maqolada Markaziy Osiyo hududidagi tarixiy me’moriy obidalarni zilzilalardan himoya qilishning zamonaviy usullari va ularning samaradorligi tahlil qilinadi. Mintaqa yuqori seysmik xavfli zonaga mansub bo‘lgani sababli, madaniy meros ob’ektlarini zilzilaga bardoshli qilish masalasi dolzarb hisoblanadi. Tadqiqotda mavjud konstruktiv yechimlar, ularning kuchli zilzila sharoitidagi zaif tomonlari hamda ilg‘or seysmohimoya texnologiyalari  seysmik izolyatsiya, kompozit materiallardan foydalanish, mikroin’yeksiya va boshqa mustahkamlash usullarining qo‘llash imkoniyatlari ko‘rib chiqiladi. Shuningdek, xalqaro tajriba asosida mahalliy sharoitga moslashtirish bo‘yicha tavsiyalar ishlab chiqiladi. Ushbu natijalar restavratsiya va konservatsiya loyihalarida qo‘llanilishi mumkin.

PDF
DOI

References

1. Bozorgnia, Y., Bertero, V. V. (2004). Zilzilabardoshlik muhandisligi: muhandislik seysmologiyasidan ishlashga asoslangan loyihalashgacha. CRC Press.

2. Ibragimov, A. A., Makhmudov, R. M. (2018). "Markaziy Osiyodagi madaniy meros ob’ektlarining seysmik xavfsizligi." Seysmologiya va zilzila muhandisligi jurnali, 20(3), 45–53.

3. Levin, V. I., Syromyatnikov, A. V. (2012). Binolar va inshootlarning zilzilabardoshligi. Moskva: ASV.

4. Korkmaz, S., va boshq. (2011). "Tarixiy binolar uchun seysmik mustahkamlash texnologiyalari." Tuproq dinamikasi va zilzila muhandisligi, 31(2), 251–262.

5. UNESCO (2010). Jahon merosi uchun tabiiy ofatlar xavfini boshqarish. Parij: UNESCO Jahon merosi markazi.

6. Xamidov, Sh. Sh., Usmanova, L. A. (2020). “Tarixiy obidalar zilzilabardoshligi masalalari va ularni mustahkamlash usullari.” Toshkent Arxitektura va Qurilish Universiteti ilmiy jurnali, №2, 67–74.

7. Calderini, C., Lagomarsino, S. (2008). "Tarixiy g‘ishtin binolarning seysmik zaifligi: tipik kamchiliklar va shikastlanish mexanizmlari." Muhandislik inshootlari, 30(11), 2833–2844.

8. Gulkan, P., Langenbach, R. (2004). "Turkiyadagi an’anaviy yog‘och va g‘ishtin uylarning zilzilaga chidamliligi." Konservatsiya bo‘yicha tadqiqotlar, 49(3), 281–296.

9. Binda, L., Saisi, A. (2005). "Italiyadagi seysmik hududlarda tarixiy inshootlar bo‘yicha tadqiqotlar." Xalqaro arxitektura merosi jurnali, 1(1), 29–53.

10. Meli, R., Sánchez-Ramírez, R. (2007). "Meksikodagi tarixiy binolarni seysmik mustahkamlash." Zilzila spektrlari, 23(1), 173–190.

11. Asqarov, R. I., Boboxonov, N. (2023). “Madaniy meros ob’ektlarining zamonaviy seysmohimoya usullari.” Qurilish va me’morchilik, №4, 25–33.

12. FEMA P-774 (2009). Zilzilaga chidamsiz g‘ishtin binolar va zilzilalar. Federal Favqulodda Vaziyatlarni Boshqarish Agentligi, Vashington D.C.